W marcu 2020 r. ogłoszono w Polsce stan zagrożenia epidemicznego, a następnie stan epidemii w związku z rozprzestrzenianiem się choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2, zwanej COVID-19. Wprowadzone przepisami prawa rozwiązania zapobiegające i przeciwdziałające rozprzestrzenianiu się wspomnianego wirusa i zwalczające wywołaną nim chorobę odnosiły się także do rynku pracy. Wśród nich było m.in. umożliwienie wykonywania pracy poza miejscem jej stałego wykonywania, czyli pracy zdalnej.
W końcu II kwartału 2020 r. liczba pracujących była o 2,7% niższa niż w końcu I kwartału 2020 r. Analiza liczby pracujących wskazuje, że od 2012 r. do 2018 r. w drugich kwartałach liczba pracujących była bardzo zbliżona jak w pierwszych kwartałach – wzrost lub ubytek liczby pracujących nie był większy niż 1%. Nieco inaczej sytuacja wyglądała w dwóch kolejnych latach. W II kwartale 2019 r. miał miejsce wzrost pracujących o ponad 2%, a w II kwartale 2020 r. spadek pracujących o niemal 3%.
Zlikwidowane miejsca pracy
W II kwartale 2020 r. zlikwidowano 93,6 tys. miejsc pracy. Było to o 21,9% mniej niż w I kwartale 2020 r. Wzrosła natomiast skala likwidacji miejsc pracy w związku z rozprzestrzenianiem się COVID-19. O ile w I kwartale taki związek odnosił się do ok. 1/4 zlikwidowanych miejsc pracy, to w drugim kwartale już do 1/3. Likwidacja miejsc pracy miała miejsce we wszystkich klasach wielkości jednostek. Mniejszy niż średnio w Polsce udział miejsc pracy zlikwidowanych w związku z sytuacją epidemiczną był w jednostkach, w których pracowało do 9 osób. W pozostałych klasach wielkości jednostek było to ponad 48%.
Likwidacja miejsc pracy w związku z rozprzestrzenianiem się COVID-19 miała miejsce niemal wyłącznie w sektorze prywatnym. Biorąc pod uwagę rodzaj działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) można stwierdzić, że miejsca pracy zlikwidowane z powodu sytuacji epidemicznej były silnie skorelowane z miejscami pracy zlikwidowanymi w ogóle. Na przykład miejsca pracy zlikwidowane w sekcji Przetwórstwo przemysłowe stanowiły 23,0% miejsc pracy zlikwidowanych w całej gospodarce, natomiast miejsca pracy zlikwidowane w tej sekcji w związku z sytuacją epidemiczną 25,9% ogółu miejsc pracy zlikwidowanych z tego powodu. Warto podkreślić, że w przypadku takich sekcji jak: Administrowanie i działalność wspierająca, Przetwórstwo przemysłowe czy Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi udział miejsc pracy zlikwidowanych w związku z sytuacją epidemiczną był większy o ok. 3 p. proc. niż udział miejsc pracy zlikwidowanych ogółem w tych sekcjach.
Praca zdalna w okresie zagrożenia epidemicznego
Zaistniała w marcu 2020 r. sytuacja epidemiczna wpłynęła na ograniczenie działalności podmiotów gospodarki narodowej w dotychczasowej postaci. Przejawiało się to z jednej strony likwidacją miejsc pracy, a z drugiej otwarciem się pracodawców na formy zatrudnienia pozwalające na zachowanie dystansu społecznego. Jedną z takich form jest praca zdalna.
W końcu czerwca 2020 r. udział osób, które pracowały zdalnie w związku z sytuacją epidemiczną w ogólnej liczbie pracujących objętych badaniem „Popyt na pracę” wyniósł 10,2% i było to o 0,8 p. proc. mniej niż w końcu marca 2020 r. W ciągu II kwartału skala wykorzystania pracy zdalnej w sektorze publicznym i prywatnym była zbliżona.
W skali całej gospodarki wykorzystanie pracy zdalnej w celu ograniczenia zagrożenia epidemicznego rosło wraz ze wzrostem wielkości podmiotów. W jednostkach zatrudniających powyżej 49 osób ok. 11% pracujących świadczyło pracę zdalnie w związku z sytuacją epidemiczną, podczas gdy w jednostkach zatrudniających do 9 osób było to ok. 8% pracujących.
W stopniu znacząco wyższym niż średnio w Polsce przejście na pracę zdalną miało miejsce w regionie warszawskim stołecznym. Niemal co 5 pracujący wykonywał tam pracę zdalnie w następstwie zaistniałej sytuacji epidemicznej. Wśród pozostałych regionów zastosowanie oma-wianej formy pracy w realiach zagrożenia epidemicznego w najmniejszym stopniu miało miejsce w regionach: podlaskim, opolskim, warmińsko-mazurskim i świętokrzyskim, gdzie pracę zdalną z powodu zagrożenia COVID-19 wykonywał co 20 pracujący.
Praca zdalna w II kwartale br. była zróżnicowana według rodzaju działalności, na przykład w sekcji PKD obejmującej przemysł praca zdalna była wykonywana przez ok. 3% pracujących.
W usługach skala zjawiska była 4-krotnie większa, przy czym wykorzystanie omawianej formy pracy było warunkowane specyfiką usług. O ile w takich sekcjach jak Informacja i komunikacja tą formą pracy z powodu pojawienia się choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2 zostało objętych niemal 60% pracujących, to w sekcji Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle z tej formy pracy korzystało ok. 6% pracujących w tej sekcji.
Pracujący, którzy w związku z sytuacją epidemiczną korzystali z zasiłku opiekuńczego na czas opieki nad dzieckiem do lat 8
Ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych pracującym rodzicom oraz opiekunom prawnym została stworzona możliwość skorzystania z zasiłku opiekuńczego na czas opieki nad dzieckiem do lat 8 z powodu zamknięcia żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego, szkoły. Według stanu na koniec II kwartału 2020 r. z tego prawa skorzystało w Polsce 2,1% pracujących. Było to o 0,2 p. proc. mniej niż w końcu I kwartału br. Udział pracujących, którzy na mocy wspomnianej ustawy pozostali w domu był większy w sektorze prywatnym niż publicznym. Było to odpowiednio 2,4% i 1,2%.
W konsekwencji korzystający z tego rozwiązania pracujący w sektorze prywatnym stanowili większość ogółu pracujących, którzy w związku z sytuacją epidemiczną korzystali z zasiłku opiekuńczego na czas opieki nad dzieckiem do lat 8 z powodu zamknięcia żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego, szkoły.
Wykorzystanie omawianego instrumentu zapobiegania rozprzestrzenianiu się COVID-19 przez pracujących rodziców oraz opiekunów prawnych było odwrotnie proporcjonalne do wielkości jednostek. W jednostkach najmniejszych było to 3,1%, a w jednostkach zatrudniających powyżej 49 osób 1,5%.
Natomiast w ogólnej liczbie pracujących, którzy 30 czerwca 2020 r. korzystali z zasiłku opiekuńczego na czas opieki nad dzieckiem do lat 8 z powodu zamknięcia żłobka, przedszkola, klubu dziecięcego, szkoły ok. 42% stanowili rodzice oraz opiekunowie prawni pracujący w jednostkach o liczbie powyżej 49 osób.
Pracujący, którzy w związku z sytuacją epidemiczną korzystali z wynagrodzenia za czas
choroby lub zasiłku chorobowego z powodu objęcia kwarantanną lub izolacją
W II kwartale 2020 r. w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się choroby zakaźnej kontynuowano formy czasowego odosobnienia ze względu na podejrzenie zakażenia między innymi w postaci kwarantanny oraz izolacji. Pracujący, którzy według stanu na 30 czerwca 2020 r. korzystali z wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego z powodu objęcia kwarantanną lub izolacją stanowili 0,4% ogółu pracujących. Takie przypadki odnotowano w podobnej skali zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym.
Biorąc pod uwagę wielkość jednostek można zauważyć, że udział pracujących objętych kwarantanną bądź izolacją był odwrotnie proporcjonalny do wielkości jednostek. Największy udział pracujących w takiej sytuacji wystąpił w jednostkach zatrudniających do 9 pracujących, a najmniejszy w jednostkach największych.
Sytuacje kwarantanny lub izolacji pracujących miały miejsce we wszystkich regionach, przy czym w województwie śląskim dotyczyły największej liczby pracujących. Biorąc pod uwagę rodzaje działalności można stwierdzić, że w końcu czerwca 2020 r. znacznie większy udział pracujących niż średnio w Polsce został objęty obowiązkiem kwarantanny lub izolacji w sekcjach związanych z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi oraz w górnictwie i wydobywaniu.
Wirus SARS-CoV-2 zaczął się rozprzestrzeniać w Polsce w I kwartale 2020 r. W II kwartale 2020 r. pomimo trwania szczególnych rozwiązań związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem wywołanej tym wirusem choroby COVID-19, takich jak praca zdalna czy zasiłek opiekuńczy na czas opieki nad dzieckiem do lat 8, liczba pracujących była mniejsza niż w końcu marca 2020 r. Udział zlikwidowanych miejsc pracy z powodu sytuacji wywołanej pandemią COVID-19 w ogólnej liczbie zlikwidowanych miejsc pracy wzrósł względem końca poprzedniego kwartału.
źródło: GUS
