Po niejednolitych orzeczeniach wojewódzkich sądów administracyjnych w materii opodatkowania tzw. Exit Tax, sprawę „w swoje ręce” wziął sąd wyższej instancji. I tak 14.01.2022 roku Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku o sygnaturze II FSK 12/21 wydał bardzo korzystne i daleko idące orzeczenie w zakresie obowiązujących przepisów Exit Tax.
Przedmiot orzekania
Sprawa, w której orzekał Naczelny Sąd Administracyjny dotyczyła sytuacji, w której kobieta nieprowadząca działalności gospodarczej, planowała przekazanie darowizny udziałów/akcji w spółce kapitałowej na rzecz swojego syna niezamieszkałego w Polsce. Na skutek dokonania takiej darowizny, Polska mogłaby utracić w całości lub częściowo prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia udziałów/akcji w spółkach, które byłyby przedmiotem darowizn.
Czym jest podatek Exit Tax?
Jest to podatek od niezrealizowanych zysków, wyjścia.
Zarówno utrata polskiej rezydencji podatkowej (czyli obowiązku płacenia całości podatków w Polsce), jak i przenoszenie posiadanego majątku (ruchomego, udziałów, akcji, instrumentów finansowych) poza granice kraju może zmusić do rozliczenia podatku z tytułu nierealizowanych zysków (tzw. EXIT TAX). Podatek obejmuje w 2021 r. zarówno osoby fizyczne prowadzące, jak i nieprowadzące działalności gospodarczej oraz osoby prawne. W zależności od rodzaju majątku oraz funkcji, jaki on spełnia, różna jest stawka podatkowa, jaką należy opodatkować przeniesienie. Podatek opłacany jest niezależnie od pozostałych podatków dochodowych, tzn. można być opodatkowanym skalą podatkową, liniowym podatkiem, ryczałtowo. Niezależnie od formy i stosowanej stawki podatku dochodowego, podatek EXIT TAX od niezrealizowanych zysków płaci się osobno, według stałej jednolitej stawki 3% lub 19% (w zależności od tego jakiego majątku opodatkowanie dotyczy).
Obowiązek podatkowy
Podatnik postawił pytanie – Czy przedmiotowa darowizna spowoduje powstanie obowiązku podatkowego z tytułu Exit Tax?
Exit Tax jest potoczną nazwą podatku od niezrealizowanych zysków na terytorium RP. Polega on na stworzeniu fikcji, w której podatnik ma zapłacić podatek tak, jakby doszło do zbycia (składnika) majątku w Polsce z uwagi na to, iż zdecydował się na jego przeniesienie poza terytorium RP, bądź też na zmianę swojej rezydencji podatkowej.
Podatnik, powołując się na unijną dyrektywę ATAD 2016/1164, ustanawiającą przepisy mające na celu przeciwdziałanie praktykom unikania opodatkowania, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, zauważył, że odnosi się ona jedynie do opodatkowania osób prawnych, a co za tym idzie jest sprzeczna z polskimi przepisami – art. 30da–30di ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (u-PIT). Dodatkowo, podatnik wskazywał brak jakiegokolwiek przysporzenia majątkowego związanego z darowizną. Kolejnym ciekawym punktem może być fakt, że ustawa o PIT nie może być stosowana wobec przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn – art. 2 ust. 1 pkt 3 u-PIT.
Co na to fiskus?
Dyrektor Krajowej Izby Skarbowej uznał, że w analizowanym problemie spełnione są wszystkie warunki świadczące o powstaniu obowiązku podatkowego w Exit Tax. Żaden z przedstawionych przez podatnika argumentów nie przekonał dyrektora wyżej wymienionej instytucji, który przywołując artykuł 30dh ust. 3 pkt 1 u-PIT stał na niekorzystnym dla podatnika stanowisku.
Sądy (wreszcie) po stronie podatnika
Dnia 07.10.2020 roku WSA w Bydgoszczy pod sygnaturą akt: I SA/Bd 375/20 wydał pierwsze, korzystne dla podatnika, orzeczenie w sprawie opodatkowania osób fizycznych podatkiem Exit Tax. Należy dodać, że wcześniej zapadały już wyroki w tej sprawie, jednak z perspektywy podatnika – niekorzystne. Powołując się na definicję składników majątkowych zaczerpniętą z art. 5a ust. 2 ustawy o PIT, WSA wyjaśnił, że darowizna składnika majątku osobistego na rzecz nierezydenta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od niezrealizowanych zysków nawet wtedy, gdy w efekcie Polska straci prawo do opodatkowania przychodów (dochodów) uzyskanych ze zbycia tego składnika. Powód? – U darczyńcy nie powstaje żaden przychód, który można by w ten sposób opodatkować – orzekł WSA w Bydgoszczy.
Bydgoski Sąd wskazał dodatkowo, że głównym problemem w tym sporze jest fakt błędnej implementacji Dyrektywy ATAD. Polski ustawodawca rozszerzył unijne dogmaty prawne, bowiem Dyrektywa dotyczy osób prawnych, a nie fizycznych, co doprowadziło do sporów podatników z organami podatkowymi.
Wyrok NSA – zakończenie sporu?
Wyrok WSA w Bydgoszczy został poparty przez Naczelny Sąd Administracyjny. W uzasadnieniu do wyroku NSA podkreślono, że zgodnie z dyrektywą ATAD – Exit Tax powinien być stosowany jedynie w przypadku osób prawnych. Wobec tego, nie może dotykać majątku osobistego podatnika.
Czy wyrok zapoczątkuje jednolitą linię orzeczniczą w przypadku Exit Tax i tym samym zakończy spory podatników z organami podatkowymi?
Oby, ponieważ argumentów przemawiających „za” jest więcej, chociażby fakt, iż przekazując darowiznę, podatnik wyzbywa się swojego majątku, nie dostając w zamian świadczenia ekwiwalentnego – nawet w dalszej perspektywie. A istotą exit tax jest opodatkowanie przyszłych zysków, które osiągnie podatnik, a których Polska nie opodatkuje, ponieważ zmaterializują się one w innym państwie.
Aleksandra Kalinka – Tax Trainee
Accace Sp. z o.o. Warszawa
Podstawa prawna:
Ustawa z dn. 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – Dz.U. z 2021 r. poz. 1128 z późn. zm.
Źródło: https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/AFF6879A2E
