Czas kryzysu – zmiany w zakresie czasu pracy i porozumienie w sprawie mniej korzystnych warunków zatrudnienia

Ustawa antykryzysowa, czyli ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568), przewiduje szereg działań pomocowych, w tym umożliwia pracodawcy zmiany w zakresie czasu pracy oraz zawarcie porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia.

Zmiany w zakresie czasu pracy oraz porozumienie o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia

Zgodnie z art. 15zf ust. 1 ustawy antykryzysowej u pracodawcy, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie COVID-19 i który nie zalega w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP), Fundusz Pracy (FP) lub Fundusz Solidarnościowy do końca III kwartału 2019 r., dopuszczalne jest:

1. ograniczenie nieprzerwanego odpoczynku, o którym mowa w art. 132 par. 1 Kodeksu pracy (k.p.), do nie mniej niż 8 godzin, i nieprzerwanego odpoczynku wskazanego w art. 133 par. 1 k.p. do nie mniej niż 32 godzin, obejmującego co najmniej 8 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Chodzi tu zatem o kodeksowe minimalne okresy odpoczynku wynoszące nominalnie – 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku na dobę, oraz co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego,
2. zawarcie porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego systemu czasu pracy, w którym dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiaru czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy,
3. zawarcie porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, w zakresie i przez czas ustalone w porozumieniu.

W przypadku, o którym mowa powyżej w pkt 1, w zakresie odpoczynku przewidzianego w art. 132 par 1 k.p., pracownikowi przysługuje równoważny okres odpoczynku w wymiarze różnicy między 11 godzinami a liczbą godzin krótszego wykorzystanego przez pracownika okresu odpoczynku. Równoważnego okresu odpoczynku pracodawca udziela pracownikowi w okresie nie dłuższym niż 8 tygodni.

Należy podkreślić, że wymogu niezalegalności z daninami podatkowymi i ubezpieczeniowymi, o którym mowa w art. 15zf ust. 1 ustawy antykryzysowej, nie stosuje się do pracodawcy będącego przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców w przypadku, gdy:

• zadłużony przedsiębiorca zawarł umowę z ZUS lub otrzymał decyzję urzędu skarbowego w sprawie spłaty zadłużenia i terminowo opłaca raty lub korzysta z odroczenia terminu płatności albo
• zaleganie w regulowaniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FGŚP lub FP powstało w okresie spadku obrotów gospodarczych, o którym mowa w art. 15zf ust. 1 ustawy antykryzysowej, a przedsiębiorca dołączył do wniosku o przyznanie świadczeń plan spłaty zadłużenia uprawdopodabniający poprawę kondycji finansowej przedsiębiorcy i pełną spłatę zaległości w regulowaniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FGŚP lub FP, wraz z kopią wniosku do ZUS o rozłożenie na raty należności z tytułu tych składek lub o odroczenie płatności tych składek.

Spadek obrotów gospodarczych uzasadniający wprowadzenie omawianych rozwiązań

Przez spadek obrotów gospodarczych, o którym mowa w art. 15zf ust. 1 ustawy antykryzysowej, czyli taki, który stanowi uzasadnienie do zastosowania omawianych instrumentów w zakresie czasu pracy oraz zmian warunków zatrudnienia, rozumie się spadek sprzedaży towarów lub usług, w ujęciu ilościowym lub wartościowym:

• nie mniej niż o 15%, obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych, przypadających w okresie po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku, w porównaniu do łącznych obrotów z analogicznych 2 kolejnych miesięcy kalendarzowych roku poprzedniego; za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, w przypadku gdy okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, to jest w dniu innym niż pierwszy dzień miesiąca kalendarzowego lub
• nie mniej niż 25%, obliczony jako stosunek obrotów z dowolnie wskazanego miesiąca kalendarzowego, przypadającego po dniu 1 stycznia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku, w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego; za miesiąc uważa się także 30 kolejno po sobie następujących dni kalendarzowych, w przypadku gdy okres porównawczy rozpoczyna się w trakcie miesiąca kalendarzowego, to jest w dniu innym niż pierwszy dzień danego miesiąca kalendarzowego.

Tryb wprowadzenia porozumienia o ustaleniu równoważnego systemu czasu pracy oraz dotyczącego mniej korzystnych warunków zatrudnienia

W myśl art. 15zf ust. 4 ustawy antykryzysowej porozumienie o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy oraz o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tym pracownikami, zawiera pracodawca oraz:

• organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu art. 25³ 1 lub 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy, albo
• organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu art. 25³ 1 lub 2 ustawy o związkach zawodowych – jeżeli u pracodawcy nie działają reprezentatywne zakładowe organizacje związkowe zrzeszające co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy, albo
• zakładowa organizacja związkowa – jeżeli u pracodawcy działa jedna organizacja związkowa, albo
• przedstawiciele pracowników, wyłonieni w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa; w przypadku trudności w przeprowadzeniu wyborów przedstawicieli pracowników z powodu COVID-19, w szczególności wywołanych nieobecnością pracowników, trwającym przestojem lub wykonywaniem przez część pracowników pracy zdalnej, porozumienie to może być zawarte z przedstawicielami pracowników wybranymi przez pracowników uprzednio do innych celów przewidzianych w przepisach prawa pracy.

Przekazanie kopii porozumienia okręgowemu inspektorowi pracy

Pracodawca przekazuje kopie porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy oraz o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy w terminie 5 dni roboczych od dnia zawarcia porozumienia. W przypadku gdy pracownicy zatrudnieni u pracodawcy byli objęci ponadzakładowym układem zbiorowym pracy (u.z.p.), okręgowy inspektor pracy przekazuje informacje o porozumieniu w sprawie wprowadzenia systemu równoważnego czasu pracy lub o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, do rejestru ponadzakładowych u.z.p.

Zawieszenie stosowania ponadzakładowych oraz zakładowych u.z.p.

W zakresie i przez czas określony w porozumieniu w sprawie wprowadzenia systemu równoważnego czasu pracy lub o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia nie stosuje się wynikających z ponadzakładowego u.z.p oraz zakładowego u.z.p. warunków umów o pracę i innych aktów stanowiących podstawę nawiązania stosunku pracy.

Maciej Ofierski