Jak wygląda sytuacja cudzoziemców na rynku pracy w Polsce? Na jakie wsparcie mogą liczyć i kiedy? Przygotowaliśmy praktyczny przewodnik po najważniejszych rozwiązaniach.
Kiedy cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez zezwolenia na pracę?
Bez zezwolenia na pracę mogą pracować m.in. obywatele państw UE/EOG oraz członkowie ich rodzin, posiadacze kart stałego pobytu, Karty Polaka oraz cudzoziemcy poszukujący w Polsce ochrony. Szczegółowa lista zwolnień z konieczności uzyskania zezwolenia znajduje się na stronie https://psz.praca.gov.pl/dla-pracodawcow-i-przedsiebiorcow/zatrudnianie-cudzoziemcow/praca-bez-zezwolenia .
Wśród cudzoziemców, których status pobytowy związany jest z poszukiwaniem ochrony w Polsce, bez zezwolenia może pracować cudzoziemiec:
- Jeżeli posiada status uchodźcy,
- udzielono mu ochrony uzupełniającej,
- posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych,
- posiada zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej,
- korzysta z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej,
- posiada ważne zaświadczenie, że sprawa dotycząca udzielenia ochrony międzynarodowej nie została zakończona w terminie 6 miesięcy i opóźnienie nie nastąpiło z winy wnioskodawcy.
Wymienieni cudzoziemcy (z wyjątkiem cudzoziemców posiadających zaświadczenie wskazane w ostatnim punkcie) mogą korzystać także z systemu wsparcia rynku pracy.
Warunkiem otrzymania kompleksowej pomocy z powiatowego urzędu pracy (PUP) w aktywizacji zawodowej i podjęciu zatrudnienia jest rejestracja cudzoziemca jako osoby bezrobotnej. W Polsce funkcjonuje 340 powiatowych urzędów pracy, w których istnieje możliwość rejestracji ze względu na miejsce zameldowania lub zamieszkania.
Ważne! Osoba ewakuowana z Islamskiej Republiki Afganistanu będzie mogła zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny, po uzyskaniu:
- statusu uchodźcy;
- ochrony uzupełniającej;
- zgody na pobyt ze względów humanitarnych;
- zgody na pobyt tolerowany;
- ochrony czasowej (jeżeli UE uruchomi tę procedurę).
Nie wyklucza to możliwości uzyskania statusu bezrobotnego w innych przypadkach określonych w ustawie. Szczegóły można znaleźć tutaj: https://psz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-cudzoziemcow/prawa-i-obowiazki-cudzoziemcow .
Rejestracja w urzędzie pracy – i co dalej?
Po rejestracji w urzędzie pracy bezrobotny cudzoziemiec może być objęty usługami i instrumentami rynku pracy na takich samych zasadach jak obywatel Polski. Podlega on również ubezpieczeniu zdrowotnemu, co daje możliwość bezpłatnego korzystania z opieki zdrowotnej.
W okresie rejestracji w PUP cudzoziemcem opiekuje się wyznaczony pracownik pełniący funkcję doradcy klienta. Przeprowadza on wywiad w celu ustalenia aktualnej sytuacji zawodowej i społecznej cudzoziemca, jego predyspozycji i potrzeb oraz możliwości podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Bezrobotnemu przekazywana jest również informacja na temat możliwości uznania posiadanych kwalifikacji i wykształcenia, a także wymogów do podjęcia pracy w danym zawodzie.
Aby pomoc w aktywizacji zawodowej i podjęciu zatrudnienia była jak najskuteczniejsza, doradca klienta – w uzgodnieniu z cudzoziemcem – przygotowuje Indywidualny Plan Działania (IPD).
Indywidualny Plan Działania – co to takiego?
Indywidualny Plan Działania zawiera przede wszystkim działania, które należy podjąć, aby doprowadzić do wejścia cudzoziemca na polski rynek pracy. Mogą to być m.in.:
- Wsparcie doradcy zawodowego – głównie w formie indywidualnych porad zawodowych. Doradca zawodowy pomaga ocenić możliwości zawodowe, udziela informacji na temat sytuacji na rynku pracy w Polsce oraz wskazuje jak korzystać z informacji o rynku pracy. Może również pomóc podjąć nowe decyzje zawodowe np. dotyczące nabycia nowych kwalifikacji czy kierunku poszukiwania pracy lub samozatrudnienia.
- Formy wsparcia realizowane i finansowane przez PUP:
- Szkolenia z języka polskiego oraz szkolenia zawodowe w celu uzupełnienia, zdobycia lub zaktualizowania kwalifikacji zawodowych. W trakcie szkolenia przysługuje stypendium szkoleniowe w wysokości do 1489 zł miesięcznie.
- Staż – w przypadku konieczności zdobycia doświadczenia zawodowego (w trakcie stażu przysługuje stypendium stażowe w wysokości 1489 zł miesięcznie).
- Dotacja na założenie działalności gospodarczej w przypadku podjęcia decyzji o samozatrudnieniu.
- Zatrudnienie subsydiowane z Funduszu Pracy (np. w ramach prac interwencyjnych).
- Program specjalny zawierający specyficzne elementy wspierające zatrudnienie.
- Przygotowanie profesjonalnych dokumentów aplikacyjnych przy wsparciu doradcy klienta.
- Pośrednictwo pracy: przedstawianie ofert pracy, nawiązywanie kontaktu z pracodawcami, kierowanie na wolne stanowiska pracy.
Po ustaleniu Indywidualnego Planu Działania następuje realizacja zaplanowanych działań zgodnie z ich harmonogramem. IPD kończy się podjęciem pracy lub podjęciem działalności gospodarczej.
W trakcie udzielania pomocy w aktywizacji zawodowej powiatowy urząd pracy współdziała z innymi instytucjami wspierającymi cudzoziemców w Polsce. To przede wszystkim Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Urząd ds. Cudzoziemców, tłumacze języków obcych oraz organizacje pozarządowe zajmujące się pomocą dla cudzoziemców. Współpraca ta jest jednym z warunków skutecznej aktywizacji zawodowej i integracji cudzoziemców na polskim rynku pracy.
MRiPS
