Od początku 2022 roku weszły w życie przepisy reformy (a raczej rewolucji) podatkowej jaką jest Polski Ład. Pierwsze zderzenie nowych przepisów z rzeczywistością – i już styczniowe wypłaty wynagrodzeń, wywołało ogromne kontrowersje i burzę medialną.
W styczniu wielu pracowników otrzymało niższe wynagrodzenia. Najszerzej w mediach komentowano niższe pensje otrzymane przez nauczycieli. Wynikało to z zastosowania nowowprowadzonych regulacji Polskiego Ładu, m.in. z braku uwzględnienia wyższej kwoty wolnej od podatku. Ustawodawca tłumaczył się błędnym zastosowaniem przepisów przez księgowych i kadrowych, Rzecznik rządu zapewnił, że zostanie opracowany mechanizm wyrównania pensji tym, których przychody były w 2022 roku niższe.
Nowe rozporządzenie, czyli dolanie oliwy do ognia
Zgodnie z zapowiedzią, dnia 07.01.2022 r. w godzinach wieczornych, Minister Finansów podpisał rozporządzenie w sprawie przedłużenia terminów poboru i przekazania przez niektórych płatników zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych (Dz.U. 2022, poz. 28) – dalej Rozporządzenie. Weszło ono w życie od razu 08.01.2022 r. i nałożyło na pracodawców, jako płatników – z dnia na dzień – nowe obowiązki.
Zgodnie z opublikowanym Rozporządzeniem, zaliczki na podatek dochodowy za styczeń u pracowników i zleceniobiorców osiągających miesięczny dochód do 12.800 zł brutto powinny być pobierane w wysokości nie wyższej niż kwota zaliczki obliczanej według zasad obowiązujących do 31.12.2021 r. (czyli sprzed wprowadzenia Polskiego Ładu). Pobranie zaliczki na podatek dochodowy za styczeń w wyższej wysokości skutkować będzie po stronie płatnika koniecznością zwrotu podatnikowi powstałej różnicy. Pracownicy mają otrzymać stosowne korekty, jeżeli wypłacone pracownikom wynagrodzenia za styczeń nie uwzględniały metodyki pobierania zaliczek opisanej w Rozporządzeniu.
Legalność Rozporządzenia
Samo wejście w życie Rozporządzenia 8 stycznia, gdy zostało opublikowane 7 stycznia wieczorem (dzień, który dla wielu osób był dniem wolnym od pracy, w ramach tzw. długiego weekendu), wzbudza ogromne kontrowersje. Zwłaszcza, że wielu płatników dokonuje wypłaty wynagrodzeń do 10. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni. Płatnicy mieli zaledwie kilka godzin na zapoznanie się i analizę przepisów. Warto dodać, że projekt rozporządzenia nie został wcześniej opublikowany, nie został poddany jakimkolwiek konsultacjom oraz nie opublikowano uzasadnienia do projektu Rozporządzenia.
Dodatkowo wielu ekspertów wskazuje na niekonstytucyjność omawianego Rozporządzenia.
W Konstytucji zostały ustalone zasady wprowadzania przepisów podatkowych. W art. 217 Konstytucji RP zapisano, że przepisy nakładające podatki mogę być uchwalane jedynie w formie ustawy (aktu prawnego wyższego rangą w hierarchii aktów prawnych niż rozporządzenie). Rozporządzenia mogą być wydawane wyłącznie na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania (art. 92 ust. 1 Konstytucji).
Omawiane Rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 50 Ordynacji podatkowej. Przepis ten pozwala ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych na przedłużanie terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego. Dodatkowo zawęża uprawnienie ministra do określenia grupy podatników, którym przedłużono terminy, rodzaju czynności, których termin wykonania został przedłużony oraz dnia upływu przedłużonego terminu.
Rozporządzenie zaś nie odracza terminu a modyfikuje treść obowiązku wynikającego z treści ustawy. Rozporządzenie uzależnia wykonanie obowiązku przez płatnika od szeregu warunków a nie terminu. Zmierza ono do modyfikacji zakresu obowiązków płatnika, a nie jedynie odroczenia terminu wykonania istniejących obowiązków (pomimo użycia z rozporządzeniu słów o „przedłużeniu termin pobrania zaliczki”. Rozporządzenie wprowadza dwa obowiązki po stronie płatnika:
- obliczenie zaliczki na podatek dochodowy zgodnie z zasadami obowiązującymi na dzień 31.12.2021 r. oraz
- obliczenie zaliczki na podatek dochodowy zgodnie z zasadami obowiązującymi w roku, w którym zaliczka jest pobierana.
Co więcej, Rozporządzenie wprowadza zupełnie nową i nieznaną ustawie instytucję zwrotu nadwyżki zaliczki przez płatnika w przypadku nieprzekazania jej organowi podatkowemu. Jest to tym bardziej kontrowersyjne, że zaliczki zostały pobrane zgodnie z przepisami ustawy, w czasie w którym Rozporządzenie jeszcze nie istniało, więc są kwotami pobranymi zgodnie z przepisami. Termin ich poboru upłynął w momencie wypłaty wynagrodzenia, nie może zatem dalej podlegać przedłużeniu.
Podsumowując, w naszej ocenie, wydane rozporządzenie wprowadza nowe zasady obliczania przez płatników zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, co stanowi naruszenie art. 217 Konstytucji.
Takie stanowisko zajęła również Krajowa Izba Doradców Podatkowych. Na swojej stronie internetowej KIDR opublikowała opinie prawną, w której wskazano, że wydane Rozporządzenie wykracza poza granice upoważnienia ustawowego i jest tym samym w tym zakresie nieważne. Wydane rozporządzenia narusza bowiem art. 217 Konstytucji.
Co więcej wskazano, że podatnik stosujący się do rozporządzenia niezgodnego z ustawą naraża się na odpowiedzialność karnoskarbową.
Na zakończenie powyższej opinii prawnej zapisano: „Wydając Rozporządzenie zamiast ugasić pożar, dolano oliwy do ognia. Wskazany akt normatywny spowoduje jeszcze większy chaos, nie tylko na gruncie prawnym, ale również informacyjnym. Ze względu na jego niezgodność z aktami wyższego rzędu a także niewykonalność wymaga on niezwłocznego uchylenia”.*
Resort odniósł się do tych zarzutów wydając jedynie komunikat na stronie internetowej, w którym zaznaczył, że rozporządzenie nie zmienia zasad systemu podatkowego, a jedynie przedłuża terminy na pobór zaliczek. Jest to zdecydowanie nieadekwatna odpowiedź do zaistniałej sytuacji.
Reakcje ekspertów na Polski Ład
Opisana opinia nie jest jedynym głosem krytyki wobec Polskiego Ładu.
Na początku należy wskazać, że Krajowa Izba Doradców Podatkowych nie zaprzestała na wydaniu opisanej powyżej opinii. Przewodniczący KIDR prof. Adam Mariański, skierował list otwarty do Premiera w związku z chaosem spowodowanym przez Polski Ład.
W liście tym czytamy, iż spełnia się właśnie najczarniejszy scenariusz, o którym doradcy podatkowi ostrzegali od wielu miesięcy. Polski Ład, całkowicie nieprzemyślana rewolucja podatkowa, boleśnie dotyka kolejne grupy zawodowe, emerytów, osoby samotnie wychowujące dzieci, podejmujące pracę na dwóch etatach, osoby niepełnosprawne.
Prof. Adam Mariański napisał, m.in.: „Panie Premierze, apeluję do Pana niniejszym o ponowne, szerokie konsultacje społeczne już uchwalonych przepisów podatkowych Polskiego Ładu, a następnie ich pilną nowelizację. Konsultowanie nowych przepisów prawa na etapie procesu legislacyjnego to nie fanaberia, ale konieczność, której celem jest wyeliminowanie takich oczywistych błędów, których skutki obserwujemy teraz na żywym organizmie. Przepisów nie mogą tworzyć osoby, które nie znają podstawowych mechanizmów prawa podatkowego, nie wiedzą jak oblicza się zaliczki na podatek, jakie są różnice w źródłach przychodów, itd. Takie sytuacje, jak opisane powyżej w tym liście, w demokratycznym państwie prawa nie powinny mieć nigdy miejsca. Dlatego mocno wierzę, że wspólnymi siłami, współpracując i wsłuchując się w głos wszystkich zainteresowanych stron, uda nam się wyprowadzić polskich podatników z największego od kilkunastu lat kryzysu. W innym wypadku grozi nam wielki chaos, a to będzie miało konsekwencje w ogromnym spadku zaufania do polskiego państwa, a w konsekwencji obniżce dochodów budżetowych. Razem możemy jeszcze zmniejszyć skutki chaosu i niesprawiedliwości w podatkach”.*
Również Stowarzyszenie Księgowych w Polsce wydało oświadczenie, w którym wskazuje:
- To nie księgowi/kadrowi ponoszą winę za chaos związany z wdrożeniem tzw. Polskiego Ładu
- Księgowi/kadrowi nie popełnili błędów w naliczaniu wynagrodzeń, postępując zgodnie z literą prawa
- Gdyby postępowanie księgowych/kadrowych było błędne lub interpretacja niepoprawna to rozporządzenie wydane 07.01.2022 byłoby zbędne
- Rozporządzenie z 07.01.2022 nie rozwiązuje sprawy, ale generuje nowe problemy.
Na koniec warto podkreślić, że również związkowcy reprezentujący część pracowników Krajowej Administracji Skarbowej nie szczędzą słów krytyki dla Polskiego Ładu.
Agata Jagodzińska Liderka Międzyzakładowego Związku Zawodowego „Związkowa Alternatywa” w KAS napisała w tej sprawie list do premiera i ministra finansów. Czytamy w nim:
„Jako wysoko wykwalifikowani pracownicy urzędów skarbowych z całej Polski jesteśmy oburzeni i głęboko zaniepokojeni tym, co się dzieje wokół reformy podatkowej zwanej Polskim ładem. Reforma została przygotowana pośpiesznie, z bardzo krótkim vacatio legis i bez odpowiedniego przygotowania państwa do jej wdrożenia”.*
„Nowe przepisy są niejasne i niedoprecyzowane, a Ministerstwo Finansów wciąż nie przedstawiło obowiązującej wykładni wielu kluczowych kwestii związanych ze zmianami w systemie podatkowym. W ostatnich dniach rząd wysyła sprzeczne sygnały odnośnie Polskiego Ładu, zapowiadając, że niektóre rozwiązania podatkowe będą szybko zmieniane, a inne zostaną doprecyzowane.
Jako profesjonalni pracownicy Urzędów Skarbowych nie jesteśmy w stanie z pełnym przekonaniem informować obywateli o nowych rozwiązaniach, skoro najwyżsi przedstawiciele rządu nie są przekonani o tym jak je intepretować i jaki będzie ich ostateczny kształt. Zważywszy na fakt jak Polski Ład jest wdrażany, mamy poważne wątpliwości między innymi co do wpływu obecnych zmian na kształt rocznych rozliczeń podatkowych”.*
Co dalej?
Niestety nie ma jasnej odpowiedzi na powyższe pytanie. Widać zdecydowaną, negatywną reakcje środowiska podatkowego zarówno na kształt jak i formę wprowadzania Polskiego Ładu.
Czy wpływanie to na resort finansów? Nie wiadomo. Trzeba jednak mieć nadzieję, że głos ekspertów nie trafi w próżnie i zostanie wysłuchany oraz przyjęty przez stronę rządową.
Źródło:
https://kidp.pl/aktualnosciall.php/10/7310
https://kidp.pl/aktualnosciall.php/10/7314
https://www.za.org.pl/nasz-zwiazek-w-kas-pisze-do-premiera-i-ministra-finansow-w-sprawie-skandalicznego-trybu-wdrazania-polskiego-ladu/
Marcin Szczerbiński – Tax Consultant
Accace Sp. z o.o. Warszawa
